بررسی و تحلیل معماری ، کلیسای سنت استپانوس جلفا ، پاورپوینت
 
دربارهٔ تاریخ بنای کلیسا، اظهارات گوناگونی ابراز شده‌است. عده‌ای آن را از بناهای اوائل مسیحیت، می‌دانند برخی چون تاورنیه بنای آن را به دوره صفویه نسبت می‌دهند. شهرستان جلفا یکی از شهرستان‌های زیبا استان آذربایجان شرقی است که در ناحیه شمال غربی این استان واقع شده‌است در حالی که شیوه معماری بنا، مصالح ساختمانی و تزئینات مفصل و زیبای آن مؤید این مطلب است که کلیسا همانند و هم‌زمان با کلیساهایی چون قره کلیسا در بین قرن چهارم تا ششم هجری (دهم تا دوازدهم میلادی) ساخته شده است و سبک معماری آن تلفیقی از شیوه‌های مختلف معماری اورارتو، اشکانی و رومی است که بعد از به وجود آمدن بناهای شگرف سنت کلیسای جامع اچمیادزین، قره کلیسا و کلیسای صلیب مقدس و سنت استپانوس به شیوه معماری ارمنی شهرت یافت
و....
فهرست مطالب
    موقعیت اجتماعی
    دیوار غربی
    در ورودی
    دیوار جنوبی
    ضلع شرقی
    دیوار شمالی
    داخل کلیسا
    تصاویر
 
شهرستان جلفا یکی از شهرستان‌های زیبا استان آذربایجان شرقی است که در ناحیه شمال غربی این استان واقع شده‌است. برخی ویژگی‌ها هم چون قرار گرفتن شهرستان جلفا در حاشیه رود ارس، قرار گرفتن در مرز ایران با جمهوری آذربایجان و ارمنستان این شهرستان را به یکی از قطب‌های مهم تجاری جمهوری اسلامی ایران تبدیل کرده‌است. شهرستان جلفا به دلیل داشتن آثار تاریخی فراوان یکی از شهرستان‌های  بسیار دیدنی استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود.
از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهرستان، آرامگاه سید ابوالقاسم نباتی، حمام کردشت، کلیسای ننه مریم، کاروانسرای خواجه نظر، کلیسای چوپان، آسیاب خرابه، روستای اشتبین، کلیسای مریم مقدس و قلعه کردشت هستند. ازجمله دیدنی‌ترین بناهای این شهر کلیسای سنت استپانوس است که در هفده کیلومتری غرب جلفا در فاصله ۳ کیلومتری کرانه جنوبی رودخانه ارس و در روستای متروکه ای بنام”دره شام” قرار دارد.
کلیسای سنت استپانوس برگرفته شده از نام استپانوس یا همان استفان در زبان ارمنی شهید اول راه مسیحیت است که در ۲۶ دسامبر سال ۳۶ میلادی در اورشلیم توسط یهودیان سنگسار شد. این بنا به دلیل قرار گرفتن در روستای دره شام، به این نام نیز خوانده می شود. استپانوس دریونان به معنی “تاج” و نمادی از حد کمال شهادت درآئین مسیحیت شناخته می شود. این بنا به عنوان دومین کلیسای مهم ارمنی های ایران است که از نظر اهمیت بعد از قره کلیسا قرار می گیرد.
برخی معتقدند بنای کلیسای سنت استپانوس مربوط به اوایل دوران مسیحیت است در حالی که طبق نوشته های تاورنیه، جهانگرد فرانسویی، بنای کلیسا مربوط به دوره صفویی می باشد. اما شیوه معماری و مصالح بنا وتزئینات آن نشان می دهد که کلیسا در بین قرون چهارم تا ششم هجری ساخته شده و سبک آن تلفیقی از از شیوه های اورارتو، اشکانی و رومی است که امروزه به سبک معماری ارمنی شناخته می شود. بنای کلیسای سنت استپانوس در تاریخ ۱۵ اسفند ۱۳۴۱ خورشیدی با شماره ثبت ۴۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران  ثبت گردیده  وهمچنین در فهرست آثارجهانی یونسکو قرار به ثبت رسیده است.
کلیسای سنت استپانوس درمنطقه ای کوهستانی میان طبیعت سرسبز در کنار چشمه ودرخت چنارکهنسال و مقدس درمنطقه جلفا قرار داردکه توسط حصار و باروهایی بلند احاطه شده است. دورتا دور کلیسا را هفت برج نگهبانی به همراه پنج پشت بند سنگی شبیه دژهای دوره ساسانی در برگرفته است. مساحت کل کلیسا نزدیک به ۶۰۰ متر مربع است که از سه بخش نماز خانه، برج ناقوس و اجاق دانیال تشکیل شده است. زیباترین قسمت مجموعه سقف کلیسا می باشد که به صورت گنبدی با مقطع هشت ظلعی با سبک خیاری سی ودو پهلویی است و هرمی شانزده وجهی روی آن قرار گرفته که در نگاه اول جلب توجه می نماید. در ابتدای ورود به مجموعه با درچوبی مواجه می شویم که قدمت آن به عهد قاجار باز می گردد ودارای تزئینات منبت کاری به همراه گل میخ های فراوان است. یک سنگ نبشته فارسی به خط نستعلیق در بالای درب ورودی کلیسا قرار دارد که مربوط به خریداری و وقف روستای دره شام به کلیسا توسط عباس میرزا ولیعهد فتحعلیشاه است.
قسمت نماز خانه کلیسای سنت استپانوس پشت ایوان وزیر گنبد اصلی به صورت مستطیل شکل با ابعاد شانزده در بیست ویک ساخته شده و طاق سردر آن دارای تزئینات بسیار زیبای مقرنس کاری است و بر روی دیوار های نمازخانه پایه های حجاری شده و مقرنس کاری های بدیعی کار شده است. در نمای بیرونی قسمت جنوبی نماز خانه نیز تزئینات همچون تصویر عقابی درحال حمل چهارپا، گل هایی مشابه خورشید و همچنین صحنه ای از یک داستان که احتمالا صحنه به شهادت رسیدن استپانوس است نقش بسته که بسیار حائز اهمیت می باشند. همچنین در قسمت بالای نمای بنا ودر زیر شیب سقف نقش دایره ای شکلی وجود دارد که احتمالا نمادی از خورشید بوده و در زیرآن نقش به صلیب کشیدن مسیح را می توان مشاهده کرد. فضای داخلی کلیسای سنت استپانوس شامل نمازخانه، محراب و ایوان است.
 از جمله تزئینات داخلی کلیسای سنت استپانوس که از آثار دوره قاجار است می توان به گوشه های مقرنس و طاق های گنبدی با تصاویر رنگی و نقاشی های مذهبی مربوط به قرن ۱۶و همچنین تزئینات مربوط به بخش های اطراف پنجره‌ها، ساق گنبد، دیوارها و ستون‌ها مزین به گل و بته و پرندگان و سه نمازگاه سنگی اشاره کرد که یکی در وسط کلیسای سنت استپانوس و دوتای دیگر در قسمت های شمالی وجنوبی نمازخانه قرار دارند. محراب کلیسا در قسمت شرقی نمازخانه قرار دارد وازاره آن از سنگ مرمر ساخته شده که با ارتفاع ۹۶سانتیمتر از کف نمازگاه بلندتر ایجاد شده است.
 قسمت بعدی یعنی برج ناقوس کلیسای سنت استپانوس دارای گنبدی هرمی شکل و هشت ضلعی بوده که توسط هشت ستون استوانه ای از سنگ سرخ با سرستون های زیبا نگه داری میشده است. برج ناقوس در طبقه ی متصل به دیوار جنوبی روی ایوان قرارگرفته است. تزئینات قسمت ناقوس شامل؛ فرشتگانی با چهار بال بر طاق گنبد، تصویر سر گاو، گل هایی شبیه به خورشید وشمسه ، تصویر طاووس وکبوترو همچنین صلیب کنده کاری شده است. در مجاورت کلیسا، دیری قرار دارد که به صورت حیاط مرکزی با اتاق هایی در اطرافش به صورت نیمه ویران است که نوع معماری و مصالحش با خود کلیساس سنت استپانوس متفاوت است. بنا در دو طبقه احداث شده که طبقه پایین اصطبل نگه داری احشام و بالا محل استراحت زوار و راهبان بوده است. سنگ نبشته هایی در این مکان وجود دارد که به زبان ارمنی نام بانی کلیسا، معماری و تاریخ بنا در آن حک شده است. در حال حاضر این بخش از کلیسا در حال مرمت و بازسازی می باشد.
یکی دیگر از مهم‌ترین فضاهای کلیسای سنت استپانوس، اجاق دانیال است که تالاری متصل به دیوار شمالی کلیسا قرار داشت و منصوب به دانیال، از قدیسین قرن پنجم، است. اجاق دانیال  ۶ متر عرض و ۲۰ متر طول دارد که خود شامل سه قسمت اجاق، تالار اجتماعات و محل غسل تمعید است. این مکان همانطور که از نامش نیز پیدا است، به عنوان مکانی جهت برافروختن آتش مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ چراکه آتش در گذشته موردستایش اقوام مختلف بود و عنصری مقدس تلقی می‌شده است.